2.6. Motto
Jakie są funkcje pamięci? Rejestrowanie, przechowywanie, przywoływanie. Czego? Informacji, wrażeń, obrazów.
2.6. Wprowadzenie
Dzięki pamięci możemy przechowywać wiedzę. Zanim coś trafi do pamięci musimy to zarejestrować. Kluczowa jest umiejętność przywoływania informacji, wrażeń i obrazów z pamięci.
2.6.1 Co możemy zapamiętać?
Zapamiętujemy różne rodzaje informacji. Nie tylko obrazy, słowa, zwroty i zdania, ale też nastroje, uczucia oraz smaki potraw, które spożywamy i zapachy, które odbieramy nosem.
Dzięki zapamiętaniu konkretnych ruchów i sekwencji mięśniowo-ruchowych posiadamy wiele umiejętności, takich jak jazda na nartach, pływanie, jazda samochodem. Zapamiętać możemy też różne zdarzenia i sytuacje życiowe oraz towarzyszącą im pogodę i miejsca, w których się odbyły.
2.6.2 Jakie są rodzaje obrazów pamięciowych?
Ślady pamięciowe najczęściej kojarzą się nam z obrazami wzrokowymi. Tych obrazów jest jednak więcej. Są to tez obrazy zapachowe, smakowe, słuchowe, mięśniowo-ruchowe oraz dotykowe. To, czego doświadczamy różnymi zmysłami i uczymy się na co dzień, przechowujemy w pamięci jako różnego rodzaju obrazy.
Dzięki temu oglądając zdjęcia, możemy przypomnieć sobie miłe wydarzenia z naszego życia oraz uczucia, jakie nam wtedy towarzyszyły. Słuchając muzyki, możemy sobie przypomnieć, co robiliśmy w przeszłości, jak spędzaliśmy czas, o czym rozmawialiśmy, jadąc samochodem, co widzieliśmy, np. piękne widoki górskie z wyprawy wakacyjnej. Zapach kwiatów, np. lipy, może nam przypomnieć o dobrym czasie, jaki spędziliśmy u dziadków na wsi, gdzie na podwórku rosły lipy.
Ślady pamięciowe są różne. Najczęstsze i kluczowe są obrazy wzrokowe i słuchowe, a więc to, co rejestrujemy oczami i uszami – sytuacje z życia codziennego, ale też wydarzenia wyjątkowe, np. z uroczystości rodzinnych, spotkań z rodziną i przyjaciółmi. W tym wypadku zapamiętujemy również emocje.
Przeważnie obraz pamięciowy złożony jest z elementów, które powstały dzięki użyciu różnych zmysłów jednocześnie. Możemy mieć też predyspozycję do szybszego uczenia się z wykorzystaniem wybranego zmysłu, np. można być po części wzrokowcem, słuchowcem, dotykowcem, ale też szybciej uczyć się w ruchu.
Ucząc się warto wykorzystywać jak najwięcej zmysłów, wtedy szybciej i na dłużej zapamiętamy dany materiał oraz łatwiej będzie nam go sobie przypomnieć.
2.6.3 Które zmysły są wykorzystywane w zapamiętywaniu?
Ucząc się możemy wykorzystywać wszystkie zmysły, jednak, jak już wspomniałem, najczęściej wykorzystujemy wzrok i słuch.
Jako wzrokowcy wizualizujemy i wyobrażamy sobie zapamiętywane rzeczy i sytuacje. Natomiast jako słuchowcy sprawniej uczymy się, omawiając dane zagadnienie, także w myślach.
Nikt nie jest tylko słuchowcem czy tylko wzrokowcem albo dotykowcem. W praktyce łączymy kilka zmysłów. Możemy mieć jednak większą łatwość uczenia się przy wykorzystaniu wzroku lub słuchu.
Zaangażowanie jak największej liczby zmysłów i emocji w proces zapamiętywania przyniesie najlepsze efekty.
2.6.4 Jak możemy podzielić pamięć?
Jest wiele klasyfikacji pamięci. Jedną z nich jest podział na pamięć logiczną, mechaniczną i emocjonalną.
Pamięć logiczna – zapamiętujemy, to co dobrze zrozumieliśmy i obrobiliśmy logicznie
Pamięć mechaniczna – zapamiętujemy to, co wielokrotnie powtarzaliśmy, oglądaliśmy czy wielokrotnie słyszeliśmy.
Pamięć emocjonalna – zapamiętujemy zdarzenia, które miały wpływ na nasz nastrój; to, co przeżyliśmy z silnymi uczuciami, co nas wzruszyło.
Po logicznym zrozumieniu materiału możemy go wielokrotnie powtarzać mechanicznie i z wykorzystaniem pamięci także emocjonalnej na długo zapamiętać.
2.6.5 Co ma wpływ na to, że zapamiętujemy więcej i na dłużej?
Najmniej zapamiętujemy, jeśli czegoś tylko słuchamy lub czytamy. Znacznie więcej zapamiętujemy, gdy coś widzimy czy oglądamy. Natomiast najwięcej i najszybciej zapamiętujemy, jeśli coś przetwarzamy – wykorzystujemy w praktyce, gdy np. sami robimy konkretne zadania z matematyki czy ucząc się języka.
Zatem ucząc się nowego materiału, trzeba wykonać na nim jak najwięcej różnych ćwiczeń, zadań, przetworzyć go na różne sposoby. Trzeba:
- pisać – przepisać, przetworzyć materiał, robić różne notatki,
- narysować np. diagramy, tabelki i obrazki oraz powiązania,
- zrobić zadania – wykonać obliczenia, odpowiedzieć na pytania, przyporządkować daną wiedzę do konkretnych kategorii, pogrupować, posortować,
- analizować – przeczytać tekst pod kątem różnych zagadnień i kategorii,
- robić listy z podziałem na kategorie i różne rodzaje zestawień,
- wyciągać wnioski – zanotować, zrobić podsumowanie,
- przygotować prezentację – z użyciem aplikacji wiedzę z danego obszaru możemy streścić, uporządkować i zestawić na slajdach.
2.6.6 Dlaczego i jak zapominamy przyswojone informacje?
Naturalnym i potrzebnym procesem jest także zapominanie. Nie musimy wszystkiego, co widzimy i słyszymy zapamiętywać. W przypadku uczenia się, gdy chcemy jak najwięcej zapamiętać, warto powtórzyć materiał, tak jak była mowa w wcześniejszych rozdziałach, tego samego dnia, kolejnego dnia, po tygodniu a następnie po miesiącu.
2.6.7 Zasady „4 Z” i „3 Z”
Wśród studentów powszechne są dwa podejścia do nauki:
– zasada „4 Z”: zakuć, zdać, zapomnieć, zapić,
– zasada „ 3 Z”: zrozumieć, zastosować, zapamiętać.
- Zrozumieć – zanim zaczniemy się czegoś uczyć na pamięć i wielokrotnie to powtarzać, warto dobrze zrozumieć i logicznie obrobić dany materiał. Dobrze jest stawiać wiele pytań, skąd co się wzięło, jak są powiązane ze sobą dane obszary wiedzy. Warto opowiedzieć na głos lub w myślach np. daną definicję z fizyki czy regułę gramatyczną z języka polskiego.
- Zastosować – po nauczeniu się danego działu, np. z matematyki, warto zastosować tę wiedzę przez rozwiązanie różnych zadań. Podobnie, np. ucząc się języka obcego, po nauczeniu się teorii z gramatyki, warto zrobić zadania, w których praktycznie wykorzystamy naszą wiedzę. Stosując daną teorię przy rozwiązywaniu zadań, możemy ją jeszcze lepiej zrozumieć, także z różnych perspektyw. „Zastosuj”, czyli napisz opowiadanie albo streszczenie, uzupełnij notatki o dodatkowe diagramy, przetwórz zgromadzoną wiedzę, zapisz sobie ołówkiem nad poszczególnymi definicjami i akapitami w notatkach pytania, potem powtarzając materiał, próbuj, odpowiedzieć sobie na te pytania.
Reorganizuj materiał na różne sposoby. Sporządź mapę myśli (będzie o tym mowa w nowych artykułach), przygotuj graficzne diagramy albo tabelki z podziałem nowej wiedzy na różne obszary. Możesz też uporządkować materiał – np. ucząc się biologii, wypunktuj sobie poszczególne elementy, z których składa się układ krwionośny człowieka.
- Zapamiętać – po dobrym zrozumieniu danego obszaru wiedzy i wielokrotnym zastosowaniu oraz powtórzeniu i późniejszych powtórkach rozłożonych w czasie (po dniu, po tygodniu, po miesiącu) zapamiętasz nowy materiał.
W łatwiejszym zapamiętywaniu pomaga stosowanie efektu kontrastu i wyróżnienia. Najważniejsze i kluczowe zagadnienia wyróżnij w notatkach podkreśleniem, użyj kolorowych długopisów i markerów.
Podziel materiał na małe porcje i rozłóż powtórki w czasie. Jeśli chcesz zapamiętać materiał na dłużej, powtarzaj go w coraz dłuższych odstępach czasu. Nawet jeśli masz mało czasu, też możesz dobrze przygotować się do egzaminu, ale jeśli nie będziesz powtarzał materiału po dniu, tygodniu, miesiącu, to szybko go zapomnisz.
Bardzo ważne jest pozytywne nastawienie na zapamiętywanie i silna motywacja. Wtedy będziesz chętniej się uczył i szybciej zapamiętywał. Ucząc się z przekonaniem, że możesz opanować dany materiał, łatwiej go przyswoisz.
Uruchom emocje w trakcie uczenia się. Podobnie jak w mnemotechnikach, spróbuj skojarzyć nową wiedzę z czymś, co już znasz.
Skup się i skoncentruj na tym, czego się uczysz. Usuń czynniki, które Cię dekoncentrują. Odłóż na bok telefon, wyłącz telewizor i inne media. Zaangażuj wyobraźnię i wiele zmysłów. Słuchaj, czytaj, pisz, oglądaj, w czasie powtórek chodź po pokoju, słuchaj w trakcie drogi do szkoły, rób ćwiczenia w aplikacji do nauki języka czy słówek, jadąc autobusem do szkoły. Spróbuj słuchać cicho nastrojowej albo klasycznej muzyki w trakcie powtórek.
2.6 Ćwiczenia
Teraz w ramach ćwiczeń ucząc się nowego materiału, staraj się zastosować jak najwięcej z wymienionych wyżej dobrych praktyk. Np. ucząc się języka angielskiego, postaraj się dobrze zrozumieć dane zagadnienie gramatyczne, zastosuje je, rozwiązując zadania, a następnie kilka razy powtórz, przeglądając i czytając nowe reguły i zrobione zadania. Na różne sposoby przetwarzaj materiał, którego się uczysz, stosuj wyróżnienia, kolory, podkreślenia.
Podobnie ucząc się np. matematyki lub fizyki, po zrozumieniu nowych zagadnień rozwiąż przykładowe coraz trudniejsze zadania, a następnie powtórz nową teorię i przejrzyj zrobione zadania. W weryfikacji, czy dobrze rozumiesz i pamiętasz dane zagadnienie fizyczne, pomocne może być zapisanie sobie pytania, np. ołówkiem, nad daną definicją w zeszycie. Jeśli będziesz potrafił odpowiedzieć na to pytanie i przytoczyć daną regułę, to będzie to oznaczało, że dobrze ją zapamiętałeś.
2.6 Podsumowanie
Aby jak najefektywniej rejestrować, przywoływać i przechowywać wiedzę, warto stosować jak najwięcej dobrych i praktycznych reguł dobrego zapamiętywania. Przed przystąpieniem do powtarzania trzeba dobrze zrozumieć materiał. Warto go przetworzyć i zreorganizować na różne sposoby. Aby łatwiej było się nam nauczyć nowych zagadnień, warto podzielić je na mniejsze porcje. W szybszym zapamiętywaniu bardzo pomocna jest silna motywacja i chęć nauki. We wzmocnieniu motywacji do nauki i silnej woli oraz wytrwałości bardzo pomocne jest jasne określenie celów, które chcemy osiągnąć i przygotowanie planu z krokami, które trzeba zrealizować, aby dojść do upragnionego celu, o czym była mowa we wcześniejszych artykułach.
